“تست قند خون: اهمیت، نحوه انجام و تفسیر نتایج”
قند خون (گلوکز) یک نوع از قندهای ساده است که بدن از آن به عنوان منبع انرژی استفاده می کند. بعد از خوردن غذا، گلوکز از روده جذب می شود و به خون انتقال می یابد. برای اینکه گلوکز وارد سلول های بدن شود باید هورمون انسولین توسط پانکراس ترشح شود. هورمون انسولین کمک می کند تا گلوکز از خون وارد سلول های بدن شود. گلوکزی که وارد سلول می شود یا به عنوان انرژی سوزانده می شود و یا در کبد به شکل گلیکوژن ذخیره می شود. زمانی که این فرآیند به خوبی کار نکند و گلوکز در خون تجمع یابد، باعث افزایش سطح قند خون می شود و یعنی قند خون فرد کنترل نشده است.
چرا باید قند خون را کنترل کنیم؟
تست قند خون برای تشخیص بیماری دیابت و پیشگیری از بروز مشکلات سلامتی مرتبط با دیابت بسیار مهم است. در صورتی که سطح قند خون شما بیش از حد بالا یا پایین باشد، ممکن است نشانه‌ی ابتلا به دیابت، اضطراب، عدم تعادل هورمونی و یا برخی بیماری‌های دیگر باشد. اگر افراد خانواده یا نزدیکان شما دارای دیابت هستند، تست کردن سطح قند خون شما می‌تواند به شناسایی بیماری دیابت کمک کند و این موضوع به شروع درمان و کنترل دیابت به موقع منجر خواهد شد. همچنین، در صورتی که دچار دیابت هستید، اندازه گیری سطح قند خون به شما کمک می‌کند تا میزان کنترل دیابت خود را پیگیری کنید و در صورت لزوم تصمیم‌های درستی برای کنترل آن بگیرید. عدم کنترل قند خون می تواند عوارضی همچون خستگی، عطش زیاد، ادرار زیاد و گرشنگی شدید را به همراه داشته باشد. قند خون بسیار بالا می تواند باعث مشکلات کلیوی، عصبی و قلبی شود. در نتیجه افرادی که قند خون بالایی دارند باید برای کنترل آن از ابزار های پایش قند استفاده کنند. مهم ترین آن ها دستگاه تست قند و نوار تست گلوکز می باشد.
انواع آزمایش قند خون در آزمایشگاه
تست قند خون ناشتا FBS
یکی از آزمایش هایی که برای بررسی دیابت تجویز می شود آزمایش قند خون ناشتا است. این تست باید بعد از 8 ساعت ناشتایی گرفته شود. محدوده نرمال قند خون ناشتا 70 الی 110 می باشد و اگر جواب تست شما کمتر یا بیشتر از این محدوده باشد پزشک سایر بررسی های دیابت را انجام میدهد.
- طبیعی (کمتر از ۱۰۰ میلی گرم در دسی لیتر)
- مختل (بین ۱۰۰ تا ۱۱۰ میلی گرم در دسی لیتر)
- پیش دیابتی (۱۱۰ تا ۱۲۵ میلی گرم در دسی لیتر)
- دیابتی (بالاتر از ۱۲۶ میلی گرم در دسی لیتر)
قند خون 2 ساعته 2hpp
آزمایش دیگری که پزشک برای تشخیص دیابت و همینطور پیگری درمان آن تجویز می کند تست قند خون 2 ساعته است. برای انجام این تست باید 8-12 ساعت ناشتا باشید. ابتدا آزمایش ناشتایی شما دریافت می شود. سپس باید صبحانه عادی خود را که هر روز میل میکنید صرف کنید. بعد از اتمام صبحانه 2 ساعت نباید غذایی بخورید و یا بیاشامید و منتظر بمانید. بعد از 2 ساعت آزمایش خون مجدد از شما گرفته می شود. محدوده نرمال این آزمایش می تواند در آزمایشگاه های مختلف متفاوت باشد اما به طور میانگین باید کم تر از 140 باشد. اگر جواب آزمایش قند خون 2 ساعته شما بین 140 تا 200 باشد احتمالا در معرض ابتلا به دیابت هستید و باید مراقبت های غذایی ویژه ای را پیش بگیرید. پری دیابت یا پیش دیابت را می توانید با دارو و روش زندگی سالم کنترل کنید. قند خون بالای 200 نشان دهنده ی ابتلا به دیابت است.
هموگلوبین گلیکوزیله (HbA1C)
آزمایش قند خون سه ماهه یا هموگلوبین A1C یک آزمایش خون است که برای اندازه‌گیری سطح میانگین قند خون در دوره ۲ تا ۳ ماه گذشته استفاده میشود. این آزمایش نشان میدهد که چقدر هموگلوبین (پروتئینی که در سلول‌های قرمز خون وجود دارد و نقش حمل اکسیژن را بر عهده دارد) در اثر ترکیب با گلوکز خون، به صورت دائمی گلیکوزیله شده است. این آزمایش اغلب برای کنترل و پیگری درمان استفاده می شود. البته یک پارامتر بسیار مهم برای تشخیص دیابت و پیش دیابت است.
- طبیعی (کمتر از ۵/۷ درصد)
- پیش دیابتی (۵/۷ تا ۶/۴ درصد)
- دیابتی (بالاتر از ۶/۵ درصد)
آزمایش چالش گلوکز بارداری Glucose Challenge Test
آزمایش چالش گلوکز یکی از تست هایی است که برای تشخیص بیماری های اختلالات قند خون مانند دیابت بارداری و سندروم تخمدان پلی کیستیک انجام میشود. هدف اصلی از این آزمون بررسی قابلیت تحمل به گلوکز در مادران باردار است. این آزمایش در دو مرحله انجام میشود.
- مرحله ی اول بعد از 8-12 ساعت ناشتایی است
- مرحله ی دوم 2 ساعت بعد از خوردن یک محلول گلوکز مخصوص در آزمایشگاه انجام می شود.
اگر سطح قند خون بیمار بعد از خوردن محلول شیرین بالاتر از حد مجاز باشد، نشان‌دهنده وجود بیماری اختلال قندی مثل دیابت بارداری است. در صورت تشخیص دیابت بارداری، باید درمان مناسب شروع شود تا احتمال بروز عوارض جانبی برای مادر و نوزاد کاهش یابد. به طور کلی، انجام آزمایش چالش گلوکز در هفته 24 تا 28 بارداری توصیه میشود.
تست تحمل گلوکز glucose tolerance test
یک آزمایش مفید و موثر در تشخیص دیابت و اختلالات قند خون است. در این آزمایش تحمل بدن فرد را بعد از خوردن 75 گرم گلوکز خوراکی سنجیده می شود. ابتدا یک نمونه قبل از خوردن محلول گرفته می شود و سپس در توالی 1-2 و 3 ساعت بعد از خوردن نمونه گیری می شود. داشتن ناشتایی 12 ساعته برای این آزمایش ضروری است.
قند خون تصادفی RBG
این آزمایش سطح گلوکز را در هر زمانی از روز بدون توجه به آخرین وعده غذایی اندازه گیری می کند. به طور کلی، سطح طبیعی تست قند خون تصادفی کمتر از 140 میلی گرم در دسی لیتر است. سطوح بالای 200 میلی گرم در دسی لیتر در دو نوبت جداگانه ممکن است نشان دهنده دیابت باشد.
تست قند خون در خانه
کنترل قند خون در افراد دیابتی بسیار مهم است. اما امکان مراجعه به آزمایشگاه همیشه فراهم نیست و البته هزینه آزمایش هم باید در نظر گرفت. به افرادی که تمایل دارند چند مرتبه در هفته و حتی در روز میزان گلوکز خون خود را کنترل کنند پیشنهاد میکنیم از دستگاه های تست قند خون خانگی استفاده کنید. از گلوکومتر برای اندازه گیری قند خون ناشتا، قبل و بعد از غذا، تصادفی و قبل خواب می توان استفاده کرد. تنها آزمایش قندی که با دستگاه قابل اندازه گیری نیست هموگلوبین A1C است.
دستگاه تست قند خون خانگی ابزاری مهم برای کنترل دیابت
دستگاه تست قند خون (گلوکومتر) یک وسیله پزشکی است که برای اندازه‌گیری سطح گلوکز خون استفاده می شود و معمولا به واحد میلی‌گرم در دسی لیتر (mg/dL)اندازه گیری می شود. دستگاه تست قند خون به صورت الکترونیکی عمل می کند و نمونه گیری خون از انگشت یا سایر نقاط بدن با استفاده از سوزن می باشد. سپس نمونه خون روی نوار تست قند خون قرار داده شده و سطح قند خون به صورت دقیق و سریع اندازه گیری و روی نمایشگر دستگاه نشان داده می شود. بسیاری از افراد با بیماری دیابت نوع ۱ و ۲ از دستگاه تست قند خون برای کنترل سطح قند خون خود استفاده می کنند. همچنین این دستگاه در بیمارستان‌ها و مراکز پزشکی برای تشخیص دیابت، کنترل درمان و نظارت بر بیماران بکار می‌رود.
محتویات پک دستگاه تست قند خون
1. دستگاه تست قند
2. نوار تست قند
3. لانست (سوزن خونگیری)
4. قلم خونگیری
5. باتری
6. دفترچه راهنما
دقت دستگاه تست قند خون
ضریب خطای دستگاه تست قند خون معمولا به صورت سطح اطمینان (confidence level) و یا با عبارت دیگر، محدوده قابل قبول خطای تست (acceptable range of error) بیان میشود.
سطح اطمینان در واقع نشان دهنده این است که در چه احتمالی نتیجه دستگاه تست قند خون صحیح خواهد بود. مثلاً، اگر سطح اطمینان ۹۵ درصد باشد، به این معنی است که در ۹۵ درصد موارد، نتیجه تست دستگاه خطایی نخواهد داشت و صحیح خواهد بود.
همچنین، برای دستگاه‌های تست قند خون، محدوده قابل قبول خطای تست نیز مشخص شده است. این محدوده بسته به نوع دستگاه متفاوت است. به طور کلی، محدوده قابل قبول خطای تست برای دستگاه‌های تست قند خون معمولاً در حدود ۵ تا ۱۰ درصد است. یعنی زمانی که دستگاه قند شما را 100 نمایش می دهد ممکن است عدد واقعی چیزی 95-105 باشد.
بهتر است از دستگاه هایی با برند معروف و معتبر استفاده کنید. از جمله برند های معتبر ایرانی می توان به دستگاه تست قند خون فری سنس و کرسنس اشاره نمود.
بهترین زمان تست قند خون
بهترین زمان برای اندازه گیری قند بسته به دستور پزشک می تواند متفاوت باشد. به طور مثال در بیماران دیابت نوع 1 ممکن است تا 10 بار در روز نیاز به تست قند باشد؛ قبل و بعد از غذا، قبل و بعد از خواب و قبل و بعد از میان وعده . اما دفعات اندازه گیری در بیماران دیابت نوع 2 کمتر است و اگر به انسولین وابسته نباشد ممکن است نیازی به اندازه گیری روزانه نباشد.
نتیجه گیری
باید توجه داشته باشید که یکی از دلایل بالا بودن قند خون دیابت است و می تواند دلایل دیگری هم داشته باشد. به همین دلیل توصیه می کنیم حتما به پزشک مراجعه کنید تا از دلیل اصلی بالا بودن قند خون خود اطمینان حاصل نمایید.
